Natalia Varela Cadaía, Espírito da Colmea proiektuko erlezaina – Laxe, Palas de Rei, Lugo

Natalia errotari familia batean hazi zen, eta ia kasualitatez heldu zen erlezaintzara. 2013an Galiziara itzuli ondoren, bere familiaren errota zaharra berritu zuen eta basa-erleen erlauntzak aurkitu zituen hormetan. Aurretik esperientziarik gabe, bi erlauntzarekin hastea erabaki zuen, bere intuizio eta jakin-minak gidatuta. Horrela hasi zuen abentura bere ustez itxia eta gizonen agindupekoa den munduan, eta hori ikaskuntza oso zaila bihurtu zuen.

Denborarekin, Natalia prestatu egin zen ikastaroen bidez eta tokiko erlezainen laguntza noizean behin jasoz. 2023an urrats garrantzitsu bat eman eta bere jarduera profesionalizatu zuen. Berarentzat, erleek lan bat baino askoz gehiago adierazten dute: «Proiektuaren esentzia eta muina da kontzientziatzea guztiok bat garela eta erleak bere ingurunearekin estuki lotuta daudela. Erlerik gabe ezin dugu janaririk izan, gaur egun jaten ditugun elikagaiaren %77 inguru polinizatzen baitituzte. Desagertzen baldin badira euren habitatak babesten ez direlako eta suntsitzen direlako, geure kontra ari gara lanean», dio.

Nataliak baloratzen du erleen eta ekosistemaren arteko harremana, eta azpimarratzen du klima aldaketak aldatzen diharduela ziklo naturalak eta erleen portaeran eragiten. Iraganean, aldi berean loratzen ziren gaztainondoak, gereziondoak eta sastrakak, baina gaur egun, dio, ezin da ezer aurreikusi.

Garrantzitsua izanik ere, erlezaintzak Galizian aurre egin behar dio bai aitortza instituzional faltari nola lurraldearentzat eta gizartearentzat duen garrantziaren ezjakintasun itzelari. Bere ustez, politikek sektore errentagarriagoetara sartzea bilatzen dute, hala nola, txerri eta oilasko hazkuntzara, eta erlezaintza errentagarritasunik gabeko jarduera utopiko eta erromantiko gisa ikusten dela. “Enpresa handiei lehentasuna ematen zaie, lanpostuak epe-laburrean agintzen dituztenak, baina tokiko ehuna desegonkortzen dutenak. 30 urte igaro ondoren, lur suntsitua besterik ez dute utziko”, ohartarazten du.

Multinazional handien proiektuek (zelulosa, eukaliptizazioa, etab.) duten inpaktuaren gaineko kezka garbi ageri da Galiziako paisaiaz egiten duen azterketan: desagertzen ari dira abeltzaintza estentsiboa bezalako jarduera tradizionalak, belardiak eta basoak mantentzen dituztenak, despopulazioagatik eta jarduera produktibo eta ingurumenarekiko errespetuzko zerbitzuekin bateragarriak ez direnak enpresa handien iritsieragatik. Bere iritziz, proiektu horiek landa-ingurunea abandonatzea dakarte, “sakrifizio lurralde” bihurtzen dute, Latinoamerikan mendeetan zehar gertatu zen bezala.

Erle sektorea oso gizonezkoen mundua da, dio Nataliak. “Erlezaintza proiektu bat bakarrik eramaten duen emakume bakarra naiz”, beste emakume erlezainak familia ingurune batean murgilduta daude eta horrek ikusgarritasun gutxiago ematen die. Asiako liztortzarra bezalako gai garrantzitsuak jorratzen diren eztabaidetan, emakumeak gutxiengoan daude eta jarrera paternalistak pairatzen dituzte: “Sarritan gutxietsi egiten naute edo galdetzen didate ea benetan bakarrik lan egiten dudan, eta jarrera horiek ez lituzkete gizonekin izango”. Indibidualismoa eta erlezainen arteko lankidetzarik eza salatzen ditu, nahiz eta, hainbeste elkarte egonik, elkarlana badagoela pentsa litekeen.

“Ezagutza partekatzen ditudanean, dela irakurri dudan ikerketa bat edo probatzeko metodo bat, sarritan gutxiesten dituzte nire esku hartzeak eta iruzkinak. Nire esperientzia ikusezina bihurtzen da. Maila pertsonalean, denborarekin nire izaera ikasi eta egokitu behar izan dut, moduak leunduz eta hizkuntza neurtuz gizonezkoek agintzen duten ingurunera egokitzeko. Portaera jakin batzuk ikasi behar izan ditut serio har nazaten, baina nekagarria da. Orain jarrera horiek desikasten saiatzen ari naiz eta beste modu batera lan egiten”, azaltzen du.

Desafioak desafio, Nataliak adierazten du emakumeek gidatzen dituztela landa-ekimen berriak eta paradigma ekonomikoak aldatzen ari direla. Ekimen horiek emakume ekoizleen artean elkartasuna eta komunikazioa sustatzen dute, gizonezko ekoizleen artean lehia eta isolamendua bainoago.

Nataliak defendatzen du kooperatibek landa-garapenaren erdigunean egon behar dutela eta lan egiten du emakumeen artean laguntza sareak sortzeko. “Norbere egitasmo indibidualekin gainezka egon arren, elkarrekin zerbait eraikitzen ari gara, eta horrek itxaropena ematen dit”, amaitzen du.