Aurora Silva, nekazaria eta Arcas de Covelinhas eta UMAR Viseu elkarteen sortzailea – Covelinhas, S. Pedro do Sul, Viseu

Aurora Covelinhas herrian jaio, hazi eta bizi izan da beti, São Macário eta Montemuro mendien artean, Lafões eskualdean. Covelinhas São Martinho das Moitas parrokiaren parte da, São Pedro do Sul udalerrian, Viseuko barrutian.

2017ko abuztuan, Aurorak, herriko beste zenbait lagunekin batera, Arcas de Covelinhas Elkartea sortu zuen. Kide da, eta beste emakume batzuekin elkarlanean, “artilearen zikloarekin” lotutako hezkuntza-jarduerak antolatzen ditu. Jarduera horien helburua ez da bakarrik produktuak saltzea, baizik eta tradizio zahar hori mantentzea eta transmititzea.

Aurora Fragas Aveloso Elkartearen proiektuetan ere parte hartzen du, ingurumen- eta feminismo-gaietan ardaztutako garapen lokaleko erakundea baita, eta UMAR Viseu elkartean ere bai, Viseu hirian presentzia duen emakumeen eskubideen aldeko nazio mailako elkarte feministan. Ekimen horiek, eskualdeko landa-eremuetako emakumeei zuzenduak, helburu dute metodologia partehartzaileen bidez komunitate-ekintza sustatzea eta ikusgarritasuna ematea emakumeen lanari eta jakintzari.

Ekintza horien ondorioz, Viseu eta Guarda barrutietako landa-eremuetako emakumeek onartu zuten Landa-eremuetako emakumeen eskubideen aldeko manifestu bat, 2023ko urriaren 15ean, Landa-eremuko Emakumearen Nazioarteko Egunean, eta urtebete geroago aurkeztu zuten publikoaren aurrean.

Aurora betidanik egon da lurrari lotuta: “Beti egin dut nekazaritza-lana”. Beste lan batzuk izan zituen arren, inoiz ez zionn uzta lantzeari utzi bere familia zabala mantentzeko. Bere familiarentzat, “merkatua nire mendia da, nire etxea”. Bizilagunekin partekatzen du etxeko kontsumoa gainditzen duena, eta gutxitan saltzen ditu produktuak. Baratze bat lantzen du eta animalia batzuk hazten ditu, baina orain eskala txikiagoan, osasun-arazoengatik. “Nire bizitza lurra lantzea izan da beti”. 

Bere amaren eskutik jasotako metodo tradizionalak jarraitzen ditu: bere haziak erabiltzen ditu, salbu eta ezinbestean erosi behar dituenean, eta animalien simaurra erabiltzen du ongarri gisa. Urteotan izan duen aldaketa nagusia traktorearen erabilera izan da, lanak errazteko. Produktu kimikoak saihestu egiten ditu, patataren kakalardoa bezalako izurrite batzuk kontrolatzeko kasuetan izan ezik.

Landa-lanak eta etxeko lanak berak egiten ditu: “Ez baitut inor horretarako”. Etxaldeko lanak senarrarekin partekatzen ditu: biak arduratzen dira animaliez, baina zereginen banaketa bakoitzaren ahalmenaren arabera egiten dute. “Ni gehiago aritzen naiz baratzean. Lurra gogorra dagoenean, senarra joaten da. Baina lurra bildu, ureztatu edo uztak jaso behar direnean, ni joaten naiz”. Orain, erretiratuta daudenez, gutxiago lantzen dute lurra: “Ezin da beti lanaren esklabo izan”.

Aurorak gogoan du garai bateko emakumeek zuten lan-zama ikaragarria: “Oso esklabuak ziren”. Lurrean eta etxean aritzen ziren, lastoa edo artoa buruan eramaten zuten, urruneko baserrietara joaten ziren uztak biltzera edo ureztatzera, eta etxeko animaliez eta lan guztiez ere arduratzen ziren. Oso txikitatik laguntzen zion bere amari: “Bazkaria prestatzen nuen eta oinez eramaten nion landara, ordu bateko bidea eginez”. Emakumeek “goizetik gauera” egiten zuten lan, eta esleitzen zitzaizkien lanez ere arduratzen ziren, aitzurra edo ongarria kasu. Lan hori maiz auzokoen arteko laguntza gisa egiten zen, ordainsaririk gabe.

Aurorak 1970eko hamarkadaren amaieran bakarrik egin zuen lan “jornalean”, erretxinan, oso gustuko zuen lanean. Hala ere, gogoratzen du “gizonek gehiago kobratzen zutela emakumeek baino”, “nahiz eta haien lana arinagoa izan”.

Aurorak oso positibotzat jotzen ditu UMAR Viseuk antolatutako jarduerak: “Gustatzen zait, ikasteko eta gauza batzuk ulertzeko aukera ematen didalako”. Onartzen du beti herrian bizi izan dela eta mundu gutxi ezagutu duela, eta horrelako ekimenek aukera ematen diotela beste pertsona batzuekin harremanak izateko eta ikuspegia zabaltzeko.

Politika publikoen inguruan, Auroraren ustez herrian garraio falta handia dago. Gidatzen ez duenez, senarraren menpe dago joan-etorrietarako, eta horrek bere autonomia mugatzen du. Osasun-zentrorako sarbidearen gabezia ere salatzen du: “Iritsi eta ez dago hitzordurik, eta bueltatu behar dugu bide beretik”. Beste arazo bat gazteak herrian mantentzeko politikaren falta da, gero eta zaharragoa eta txikiagoa baita biztanleria.