Puy Arrieta, ardi-artzaina, Ipiñaburu gaztandegia, Zeanuriko Abeltzainen Elkarteko lehendakariordea – Zeanuri, Bizkaia
Puy artisau-gaztagintzan aritzen den emakumea da, eta bere familiaren jarduera guztia antolatuta dago etxetik bertatik egindako salmenta zuzenaren inguruan. Gizarte Langintzako ikasketak egin zituen eta beste sektore batzuetan lan egin zuen, baina baserriaren deia gailendu zitzaion. 24 urterekin bertan geratzea erabaki zuen, hain zuzen ere “behi eroen” krisiak eta kontsumo-ohituren aldaketak kolokan jarri zutenena familia eredua, apustu eginez ardi-arraza autoktonoaren alde (latxa) eta artisau-gaztaren alde.
Gaztagintza ez da soilik bere bizibidea, lurraldean errotutako bizimodua ere bada, eta bezeroekin harreman zuzenak konfiantza eta gertutasun-loturak sortu ohi ditu. Arratiako eskualdeko denda txikietan eta noizean behingo azoka batzuetan saltzen badu ere, salmenten gehiengoa etxetik egiten du, eta horrek abantailak ematen dizkion arren, mugikortasuna murrizten du eta etxeko bizimodua baldintzatzen du.
Parte hartzen du ACOL –Ardi Latxa Hazleen Elkartean, Idiazabal Jatorri Izendapenean eta Zeanuriko Abeltzainen Elkartean, azken horretan lehendakariorde gisa. Onartzen du emakume askok berdintasun-kuoten bidez sartzen direla halako guneetan, baina azpimarratzen du ezinbestekoa dela espazio historikoki maskulinizatu horietan egotea eta haiek okupatzea.
Genero-gaiak bere esperientzia osoa zeharkatzen du. Gogora dakar bere ama, nahiz eta familiako ustiategian lan egin (gainera, kotizatu egiten zuen eta ustiategiaren erdia bere izenean zegoen), ofizialki “etxekoandrea” gisa agertzen zela; horrek garbi adierazten du emakumeek landa-eremuan egiten zuten lanaren ikusezintasun estrukturala. Aurrerapenak egon diren arren, gaur egun oraindik ere badaude erresistentziak: komentario matxista esplizituetatik hasi eta auzitan jartzeraino bere burua “artzain” gisa aurkezten duen emakumearen legitimitatea. Berak, ordea, irmo definitzen du bere burua: “Ez naiz artzainaren emaztea, Ipiñaburuko artzaina naiz”.
Bere ikuspegitik, sektoreko emakume askoko joera dute ekoizpen-eredu txikiekin identifikatzeko, jasangarritasuna eta salmenta zuzena ardatz dituztenekin. Errentagarritasuna eta hedapena lehenesten dituen eredu kapitalista eta maskulinizatuaren aurrean, uste du ikuspegi agroekologikoak afinitate handiagoa duela emakumeekin eta bide egokia izan daitekeela sistema agroalimentarioa bere osotasunean eraldatzeko.
Ekoizpen-eredu estentsibo eta hurbila defenditzen du, non emakumeek txikia dena handi den zerbait bihurtzen duten. Hala ere, salatzen du politika publikoek ez dietela beti laguntzen bera bezalakoei, behe-behetik lan egiten dutenei. Burokrazia, arauak eta tratamendu orokortu horiek ekoizle txikiak ito egiten dituztela dio, eta handiek, aldiz, erraztasun gehiago dituztela; horregatik, sentiberatasun instituzional handiagoa eskatzen du eskala txikian artisau ikuspegitik eta hurbiltasunetik lan egiten dutenekiko.
Belaunaldi arteko transmisioaren gaia ere funtsezko gai gisa agertzen da. Jakitun da abeltzain bizimodua zorrotza eta bokazionala dela, eta ez du zertan espero seme-alabek jarduera horrekin jarraituko dutenik, baina saiatzen da berdintasunean eta landa-lanaren balioan hezten. Bai alabak bai semeak ezagutzen dute baserria eta parte hartzen dute eguneroko lanetan, baina bakoitzak bere bidea egingo du.
Gaur egun, generoaren aldarrikapenean ez ezik, arreta jartzen du lehen sektorearen defentsan baita bestelako ikuspegietatik ere: bizitzeko modu gisa, lurraldea kudeatzeko bide gisa eta komunitatea sortzeko modu gisa. Nortasun- eta harrotasun-zentzu handia transmititzen du, eta bere familiako emakumeengan jakintza-iturri etengabea, indarra eta kemena ikusten ditu. Uste du oraindik asko dagoela egiteko lehen sektorearen lana ikusarazteko eta balioztatzeko, eta beharrezkoa dela borrokan jarraitzea, egunerokotasunetik eta kolektibotasunetik.