Aurora Silva, agricultora e cofundadora da Asociación Arcas de Covelinhas e da UMAR Viseu – Covelinhas, S. Pedro do Sul, Viseu
Aurora naceu, medrou e viviu sempre na aldea de Covelinhas, situada entre as serras de São Macário e Montemuro, na rexión de Lafões. Covelinhas forma parte da freguesía de São Martinho das Moitas, no concello de São Pedro do Sul, no distrito de Viseu.
En agosto de 2017, Aurora, xunto con outras persoas da aldea, fundou a Asociación Arcas de Covelinhas. É membro activo e, coa colaboración doutras mulleres, organiza actividades educativas relacionadas co “ciclo da la”, destinadas non só á venda de produtos, senón sobre todo á preservación desta tradición ancestral.
Aurora tamén participa en proxectos da Asociación Fragas Aveloso, unha organización de desenvolvemento local da rexión que pon o foco en cuestións ambientais e feministas, e da UMAR Viseu, unha asociación feminista de ámbito nacional con presenza na cidade de Viseu. Estas iniciativas, dirixidas ás mulleres rurais da comarca, empregan metodoloxías participativas para promover actividades de acción comunitaria e dar visibilidade ao traballo e aos saberes das mulleres do rural.
Como resultado destas accións, as mulleres das zonas rurais dos distritos de Viseu e da Guarda aprobaron un Manifesto pola defensa dos dereitos das mulleres rurais o 15 de outubro de 2023, Día Internacional da Muller Rural, que se presentou publicamente un ano despois.
Aurora estivo sempre vencellada á terra: “Sempre traballei na agricultura”. Mesmo cando tivo outros traballos, nunca deixou de cultivar para manter á súa numerosa familia. Para ela, “o mercado é o meu monte, é a miña casa”. O que excede o consumo familiar compárteo cos veciños, e son raras as ocasións nas que vende produtos. Cultiva unha horta e cría algúns animais, aínda que agora a menor escala por problemas de saúde. “A miña vida sempre consistiu en traballar a terra”.
Segue os métodos tradicionais herdados da súa nai: utiliza as súas propias sementes, mercando só cando é necesario, e emprega esterco animal como fertilizante. O principal cambio ao longo dos anos foi o uso dun tractor, que facilitou moito o traballo agrícola. Aurora evita o uso de produtos químicos, empregándoos só para controlar pragas específicas, como o escaravello da pataca.
Ela fai o traballo agrícola e tamén as tarefas domésticas, “porque non teño quen o faga”. O traballo na granxa compárteo co seu marido: ambos coidan dos animais, pero as tarefas divídense segundo as capacidades de cada un. “Eu dedícome máis á horta. Se hai que cavar terra dura, vai el. Se hai que aporcar, regar ou colleitar, vou eu”. Agora, xa xubilados, traballan menos a terra porque “non se pode ser escravo do traballo”.
Aurora lembra o sobrecargadas que estaban as mulleres de antes: “Eran moi escravas”. Traballaban na terra e na casa, cargaban feixes de herba ou millo sobre a cabeza, ían a granxas afastadas para sachar, regar ou recoller patacas e millo, e tamén se ocupaban dos seus propios animais e das tarefas domésticas. Aurora acompañaba á súa nai desde moi pequena: “Facía a comida e levábaa ao campo a pé, a unha hora de camiño”. As mulleres traballaban “da mañá á noite” e tamén asumían as tarefas que lles correspondían, como a sacha ou o esterco. Este traballo realizábase a miúdo como axuda entre veciños, sen remuneración.
Aurora só traballou “a xornal” a finais dos anos 70, na recollida de recina, un traballo que lle gustaba moito. Pero lembra que “os homes gañaban máis ca as mulleres”, “aínda que o seu traballo era máis lixeiro”.
Aurora valora moito as actividades organizadas pola UMAR Viseu: “Gústame porque é unha oportunidade para aprender, para entender algunhas cousas”. Recoñece que sempre viviu na aldea e viu pouco mundo, polo que estas iniciativas permítenlle abrir horizontes e relacionarse con outras persoas.
En canto ás políticas públicas, Aurora considera que hai pouco transporte na aldea. Como non conduce, depende do seu marido para desprazarse, o que reduce a súa autonomía. Tamén critica a falta de acceso ao centro de saúde, que considera afastado e ineficaz: “Chegamos e non hai cita, temos que volver polo mesmo camiño”. Outro problema é a falta de políticas para manter a mocidade na aldea, cuxa poboación é cada vez máis envellecida e pequena.