Eunice Tavares, gandeira ecolóxica, criadora de burros da raza Miranda e dirixente de AGRITAD – Vila Real

Eunice, de 32 anos, naceu na cidade de Lamego e agora vive en Vila Real. Comezou a dedicarse á agricultura durante os seus estudos universitarios en Vila Real. Sen experiencia previa, iniciou a súa actividade en 2011, alugando terras e adquirindo burros da raza Miranda, que foron esenciais para a súa aprendizaxe: “ensináronnos todo o que sabemos hoxe”.

O seu apego aos burros é emocional, o que dificultou a venda das crías: “Mesmo póñome a pel de galiña cando falo dos burros, son como da familia”. Hoxe organizan visitas gratuítas á granxa para sensibilizar a nenos e adultos sobre o valor destes animais. Co tempo, ampliaron a súa actividade e convertéronse en produtores de tenreira Maronesa, raza autóctona, en produción ecolóxica certificada. Actualmente, a granxa conta con arredor de 50 cabezas de gando que venden á cooperativa agrícola local especializada nesta raza.

En 2016 cofundou AGRITAD – Asociación de Apoio ao Desenvolvemento e Xestión Agrícola de Trás-os-Montes e Alto Douro, afiliada á CNA, o que lle permitiu compaxinar a actividade agraria co traballo asociativo, promovendo e defendendo os intereses dos agricultores. Destaca a importancia de loitar polos dereitos dos pequenos produtores, subliñando que “cando es agricultora, é máis doado loitar polas cousas, porque síntelo”.

Como muller na agricultura, Eunice enfróntase a desafíos, desde a infravaloración da súa capacidade física —“como podes traballar na agricultura?”— ata a constante necesidade de se facer valer nun sector dominado por homes. “Non se nos valora en absoluto e o que sinto é que sempre imos por detrás da figura masculina”, afirma.

Tamén critica o estigma social asociado á imaxe da persoa agricultora. A miúdo se lle cuestiona o seu aspecto coidado e as uñas ben arranxadas, como se fosen incompatibles co traballo no campo. Para Eunice, esta visión é errónea: “non por sermos agricultoras non o merecemos”. Subliña que unha agricultora ten dereito a coidarse e a levar unha vida digna, sen ser xulgada polo seu aspecto ou polas súas posesións: “unha agricultora é unha persoa como calquera outra, que merece ser coidada”.

Eunice subliña o papel fundamental das mulleres na agricultura do norte de Portugal, afirmando que sempre tiveron un papel destacado, a miúdo á fronte de grandes explotacións. “Talvez o 90% ou máis das explotacións estaban e probablemente seguen estando dirixidas por mulleres”, afirma. A pesar de seren as principais xestoras, a maioría das solicitudes e axudas recaen nos homes. Moitas agricultoras non teñen Seguridade Social nin seguro laboral, o que as deixa desprotexidas. Grazas ao apoio da asociación, “xa conseguimos cambiar algunhas cousas, pero é difícil, non é un traballo doado”, recoñece.

Eunice defende a autoestima e a visibilidade das mulleres. “Se non nos defendemos, acabamos na sombra e iso é o que non debemos facer en absoluto. Ás veces temos que perder un pouco a humildade”, afirma, e pide ás agricultoras que se mostren, que reclamen o seu espazo, que se unan, se expresen e gañen voz.

Aínda que recoñece que o movemento asociativo incluíu a máis mulleres nos últimos anos, cre que a presenza feminina segue sendo inferior á necesaria. “Ás veces convídannos só por estar ou porque é obrigatorio, pero somos mulleres e cando estamos, estamos, así que temos que ser escoitadas e temos que dar a nosa opinión”, afirma.

En canto aos métodos de produción, seguen prácticas sostibles, sen utilizar herbicidas nin insecticidas, e empregan variedades portuguesas e tradicionais. “Se temos unha forma de producir utilizando produtos máis naturais, non ten sentido que usemos outras cousas”. A pesar de estaren certificadas en ecolóxico, Eunice sinala que iso non as diferencia no mercado. Porén, manteñen as prácticas por principios, aínda que iso supoña menor rendibilidade. “No fondo, creo que tamén é unha cuestión de conciencia e do que estamos a dar aos demais”, reflexiona.

Eunice critica a relación entre os agricultores e o Ministerio de Agricultura, afirmando que as políticas están completamente afastadas da realidade da agricultura en Portugal, especialmente no interior e no norte: “Os señores que están aí arriba nos Ministerios […] están completamente alleos á agricultura que se practica”. Subliña que, a pesar da existencia de axudas financeiras, as normas asociadas fan imposible que a maioría dos agricultores poidan acceder a elas: “Os millóns dos que tanto se fala […] só van para os grandes”.

Expresa a súa frustración pola excesiva burocracia e afirma que as medidas impostas fomentan o abandono das zonas rurais e a emigración. Menciona o impacto devastador dos incendios e como a actividade agrícola podería axudar a previlos, exemplificando cos incendios de 2024 en Castro Daire, que só se contiveron onde había agricultura e pastoreo.

En canto á Política Agrícola Común (PAC), Eunice cre que a nova versión prexudicou aos pequenos agricultores, especialmente aos máis novos. Di que, a pesar das promesas de máis axudas, a realidade é que as esixencias fan imposible acceder aos fondos dispoñibles. Denuncia que moitos mozos abandonan a agricultura pola falta de incentivos e apoio axeitado: “Tiñamos moitos mozos agricultores que querían seguir o camiño da agricultura […]; agora din ‘non’”.

Tamén critica a dixitalización imposta polo Goberno, por considerala pouco realista debido á falta de acceso a Internet en moitas zonas rurais e á dificultade que teñen os agricultores de máis idade con estas tecnoloxías.

Outro gran problema mencionado por Eunice é o impacto dos animais salvaxes, como lobos e xabarís, que destrúen as colleitas e minguan os rabaños. Denuncia casos de ataques diúrnos de lobos e considera inaceptable a falta de actuación das autoridades responsables, acusando ao ICNF de trasladar a responsabilidade ás asociacións de agricultores sen achegar solucións reais.

Por último, Eunice fai un chamamento ao Goberno para que escoite ás asociacións e aos pequenos agricultores e mude as políticas para permitir a supervivencia da agricultura do interior e do norte, que tamén é “tradicións, costumes, un patrimonio que se está a perder”. Segundo ela, “sería bo que 2025 nos trouxese ese cambio e nos deixase ver un pouco de luz ao final do túnel”, xa que os últimos anos estiveron marcados pola incerteza e a falta de esperanza para o sector.

Eunice tamén sinala diferenzas na valorización dos agricultores en Portugal respecto doutros países como Suíza ou Francia, onde se apoia máis a estabilidade das familias rurais. Critica que se incentive a profesionais doutras zonas a mudarse ao campo, mentres se esquece a quen xa vive nel, e afirma que o verdadeiro apoio non consiste só en diñeiro, senón en garantir servizos esenciais como educación, transporte e sanidade.

Na súa opinión, ser agricultora é unha loita constante contra múltiples obstáculos: lexislación, impostos, mal tempo e prexuízos sociais que menosprezan a profesión e, máis recentemente, a criminalizan culpando aos agricultores dos incendios ou do cambio climático. Para ela, os agricultores deben esixir que se recoñeza a súa profesión, sentirse orgullosos de selo e combater a idea de que “viven das subvencións”, porque desempeñan un papel esencial na sociedade e o que reciben son axudas, non privilexios.