Maria da Visitação, agricultora agroecolóxica e membro de PROVE – Aiana de Cima, Sesimbra, Setúbal

Maria da Visitação, de 82 anos, naceu no Algarve, onde adquiriu un forte vínculo coa agricultura desde a infancia, cos seus avós e o seu pai, que eran labregos. Lembra a importancia de seleccionar as mellores sementes para a seguinte colleita: “A miña avoa escolleu o trigo, as mellores fabas, o mellor gran, todo o que era mellor para volver sementar. Iso queda na nosa memoria”.

Aos 15 anos chegou á cidade industrial do Barreiro, onde viviu durante anos nunha zona moi contaminada pola industria, o que afectou á súa saúde. Arredor dos 50 anos, decidiu iniciar a agricultura ecolóxica na Quinta dos Medronheiros, en Sesimbra. O seu interese polos cultivos sen produtos químicos xurdiu por motivos de saúde e foi influenciada polo seu fillo, que segue a cultivar hoxe en día.

Desde o principio, Maria da Visitação quixo aprender máis e fíxose socia de Agrobio, unha asociación de apoio á agricultura ecolóxica, onde fixo varios cursos. Comezou vendendo en tendas, pero “se había froita defectuosa non a querían, se tiña unha picadura de insecto, non a querían”. Comezou a ir a feiras e mercados, pero escoitaba a outros produtores dicir: “O meu é o que é natural. Iso é ecolóxico, a ninguén lle importa”.

A súa implicación na agricultura ecolóxica levouna a unirse ao proxecto PROVE —desde os seus inicios hai uns 20 anos—, que promove a venda directa de produtos agrícolas da pequena agricultura a través de cestas. Lembra as primeiras reunións do proxecto, nas que había entre 30 e 40 agricultores: “Ninguén quixo unirse, só eu e estas señoras”. Foron catro mulleres as que puxeron en marcha PROVE e o promoveron nos primeiros anos. Co tempo, máis produtores quixeron participar tras ver o éxito da iniciativa.

Maria da Visitação conta que se enfrontou a prexuízos por ser muller e practicar agricultura ecolóxica. Chamárona “meiga” e acusárona de pertencer a “sectas relixiosas”. A pesar das dificultades, persistiu: “Nunca renunciei a nada”.

Destaca a presenza das mulleres neste movemento pola agricultura sostible: “As mulleres son nais, son creadoras. E hai cousas que saben superar”. Para ela, as mulleres mostran unha maior capacidade de resistencia e adaptación, especialmente en tempos de crise. Subliña que moitas mulleres desempeñan un papel fundamental no cultivo, na selección de sementes e no coidado da terra.

Vender directamente a través de PROVE creou un vínculo máis estreito cos consumidores, algo que Maria da Visitação valora moito: “Teño clientes de hai 30 anos que agora traen aos seus fillos e netos”. Para ela, esta relación vai máis alá do comercial, creando lazos de confianza e valores compartidos. Hoxe séntese realizada coa súa traxectoria e feliz de formar parte de PROVE: “É bo coñecer a moita xente co mesmo sentido da vida, da agricultura e da preservación do medio”.

Outro aspecto esencial do seu traballo é a conservación das sementes tradicionais. Utiliza variedades antigas, algunhas traídas da súa terra natal, porque cre na importancia da biodiversidade: “Se non a conservamos, que queda para quen veña? Nada”. Participa activamente na asociación Colher para Semear, que defende a conservación do patrimonio agrícola.

Destaca que a agricultura ecolóxica aínda non está ben valorada, pero iso non lle importa: “Síntome ben comigo mesma, coa miña forma de facer as cousas”. Cre que debería haber máis formación, xa que moitos agricultores da rexión descoñecen as prácticas sostibles. Segundo ela, os agricultores convencionais utilizan produtos químicos en exceso e de forma ineficaz, prexudicando ao medio e á súa saúde.

Maria da Visitação cre que as autoridades só favorecen a agricultura intensiva. Tamén sinala a falta de incentivos para os pequenos agricultores e critica a burocracia.

Para o futuro, Maria da Visitação quere unha agricultura máis sostible e menos dependente dos produtos químicos: “Para que a auga que poidamos beber estea limpa, para que o aire que poidamos respirar sexa puro, para que os nosos fillos e netos poidan sobrevivir”. Orgullosa da súa actividade, anima aos agricultores a asumir a súa profesión sen vergoña, coas súas “mans sucias e roupa sucia, porque a cabeza da xente que non pensa no benestar dos demais é a que está sucia”. Di que ser agricultora “é unha profesión desprezada, pero é a básica. Non hai nada que teñamos que non veña da terra. Todo o que temos vén da terra”.