Concha Blanco, gandeira e labrega en Casa Bértolo – Castro, Carballedo, Lugo

Concha identifícase como unha muller cun “oficio inventado sen solución de continuidade” no ámbito agrario. O seu traballo principal consiste en coidar animais, o que hoxe se chama ser gandeira ou labrega, unha actividade inseparable da agricultura, porque sen ela non hai vacas, di. Á súa vez, as vacas dependen dos prados, e os prados necesitan das vacas para manterse, formando un círculo que inclúe tamén os camiños, que se perden se non se percorren.

Para Concha, a súa terra representa algo máis ca un medio de subsistencia; é un lugar do que intentaron expulsala, enviándoa lonxe para ser adestrada coa intención de que non volvese. Porén, regresou porque se decatou da falta de recursos e oportunidades do seu lugar de orixe, en contraste co exceso de eventos e oferta cultural doutros lugares. Concha cre firmemente que é crucial satisfacer as necesidades alí onde xorden, sen crear outras novas. Este enfoque non é só práctico, senón que está profundamente ligado ao coidado e ao papel feminino, conceptos que defende e critica ao mesmo tempo desde a súa propia experiencia.

Rexeitando a acusación de que a súa visión implica unha regresión ás “cavernas”, Concha fala do pasado como un chanzo cara ao futuro, non como un lugar para repetir. A pesar das adversidades, a súa conexión coa terra e co entorno é inquebrantable, e describe a súa alma como “pegada á terra negra e gorda, cargada de orballo”. A súa felicidade reside en estar no seu entorno, abrazar o presente e construír o futuro desde aí.

Concha tamén reflexiona sobre a realidade das mulleres da súa época, que, a diferenza dos homes, tiñan que remendar a súa roupa, mentres que os homes recibían todo novo. Esta desigualdade, aínda que común, nunca foi aceptable para ela. Fala das mulleres como o piar do fogar rural, dicindo que cando unha muller morre, moitas granxas pechan porque non queda ninguén para xestionar as tarefas esenciais. É un sinal da carga que soportan as mulleres, unha carga que, segundo ela, non debería idealizarse como un sacrificio natural.

Tamén critica a tendencia das mulleres á autoexplotación, un fenómeno que considera normalizado na súa comunidade. Subliña o feito de que moitas mulleres traballan moitas horas, non só para cumprir coas súas responsabilidades profesionais, senón tamén coas familiares e domésticas. Para Concha, esta situación non é sostible; avoga por facilitar o relevo xeracional, fomentar a improvisación e a autonomía das novas xeracións, porque o futuro depende da súa capacidade de adaptación ao cambio.

Por último, Concha chama a atención sobre a hipocrisía que observa nas decisións técnicas e políticas, especialmente no ámbito ecolóxico. Durante unha reunión en Santiago, argumentou que a produción ecolóxica é algo máis ca alimentos: implica a conservación de paisaxes, territorios e coñecementos tradicionais. Porén, lamenta que estes valores estean a ser desprazados por intereses económicos que promoven a macroagricultura e os monocultivos masivos. Para ela, é fundamental escoitar a quen traballa e vive no campo, porque os parlamentos creáronse precisamente para falar e dar voz a quen constrúe o presente e o futuro desde a súa realidade cotiá.